Basang-basa ang damit ni Ramon sa pawis, hindi dahil mainit ang panahon kundi dahil sa bigat ng problema niyang bitbit. Hawak niya ang kamay ng anak niyang si Lia, limang taong gulang, nakasuot ng lumang bestida at sapatos na halos butas na ang talampakan.
“Papa… masakit na po ’yung paa ko,” mahina at inosenteng sabi ng bata.
Napayuko si Ramon.
Hindi niya kayang tingnan ang mga matang puno ng tiwala ngunit unti-unti nang nasasaktan.
“Pasensya na anak… hahanap tayo ng paraan,” sagot niya, pilit na pinapangiti ang sarili.
Pumasok sila sa isang sapatosan—air-conditioned at maliwanag, puno ng bagong pares na parang kay liwanag kumpara sa buhay na meron sila.
Sa gilid ng tindahan, nagtawanan ang dalawang sales staff habang inaayos ang display. Napatingin sila kay Ramon at Lia, tapos nagbulungan.
“Ang dumi naman ng suot ng lalaki,” sabi ng isa.
“Baka namamalimos lang ’yan,” dagdag pa ng isa.
Narinig iyon ni Ramon. Pumikit siya para pigilan ang sakit. Pero dahil nasa harapan niya si Lia, ngumiti siya.
“Papa, pwede po ba tayong bumili kahit isang pares lang?” tanong ni Lia, halos pabulong.
Hindi makasagot si Ramon. Wala siyang pera. Ni hindi niya alam kung paano sila makakakain mamaya.
ISANG PANGARAP NA SAPATOS
Habang tinitingnan ni Lia ang isang pares ng pink na sapatos, kumislap ang mata niya.
“Papa, bagay po ba sa akin ’to?”
Gustong-gusto ni Ramon tumango… pero ang totoo, hindi niya kayang bilhin kahit ang pinakamura doon.
Inabot niya ang kamay ni Lia at marahang inalis ito mula sa display.
“Anak… huwag muna ngayon, ha? Sa susunod na sahod ni Papa.”
Pero bago pa man sila makatalikod, may narinig silang malakas na boses mula sa pinto.
“Ramon? Ikaw ba ’yan?”
Napatigil si Ramon.
Nang lingunin niya, bumungad ang isang matandang lalaki na naka-itim na suit.
Si Don Marcelo.
Ang dating amo niya.
ANG NAKALIMUTANG UTANG NA LOOB
Nanginginig si Ramon.
Huling pagkikita nila ni Don Marcelo ay noong araw na natanggal siya sa trabaho bilang family driver, matapos magkasakit ang asawa niyang si Andrea. Ilang linggo pagkatapos noon, namatay ito sa ospital. Mula roon, unti-unting nalugmok ang buhay niya.
“Ramon, ikaw nga,” sabi ni Don Marcelo, lumapit nang mabagal. Nanlaki ang mata niya nang makita ang bata. “Ito ba ang anak mo?”
Tumango si Ramon.
“Si Lia po.”
Ngumiti si Don Marcelo sa bata, pero agad ding nagbago ang mukha nang makita ang suot nitong butas na sapatos.
“Bakit ganito ang lagay ninyo?” tanong niya sa tono ng pag-aalala.
Hindi sumagot si Ramon. Nahihiya siya. Takot siyang mapahiya sa harap ng anak at ng mga tao roon.
“Lia,” sabi ng matanda, “gusto mo ba ng bagong sapatos?”
Kumislap ang mata ng bata, pero dali-daling umiling si Ramon.
“Huwag na po, Don Marcelo. Nakakahiya. Hindi naman po kami bibili—titingin lang.”
Umiling ang matanda.
“Nakita ko kung paano mo pinagsilbihan ang pamilya ko noon. Alam kong mabuti kang tao, Ramon.”
Tinapik nito ang balikat niya.
“At hindi ko hahayaang maghirap ka nang ganito.”
ANG NAGPAPAKUMBABANG AMA
Habang kausap nila ang matanda, nakatingin ang mga sales staff at unti-unting nagbabago ang ekspresyon nila. Kanina ay may halong pangungutya. Ngayon ay may halong hiya.
“Pumili ka ng sapatos, Lia,” sabi ni Don Marcelo.
Napatingala ang bata sa ama.
“Papa, pwede po ba?”
Hindi alam ni Ramon ang isasagot.
Ayaw niyang umasa.
Ayaw niyang maging pabigat.
“Don Marcelo,” mahinang sabi niya, “hindi ko po kaya itong tanggapin. Hindi po ako humihingi ng tulong.”
Ngumiti ang matanda.
“Hindi mo kailangan humingi. Ako ang nagbibigay.”
Tumingin siya sa maliit na bata.
“At ang bata… hindi dapat nagdurusa dahil sa problema ng matatanda.”
Sa unang pagkakataon matapos ang maraming buwan, nakita ni Ramon na mas malakas pa pala ang pag-asa kaysa hiya.
Tumango siya, naluluha.
“Sige po… salamat po.”
Tumakbo si Lia sa display at pumili ng pink na sapatos na kanina pa niya tinitingnan.
“Papa, tingnan mo! Kasya!”
Ngumiti si Ramon, pero bago pa siya makalapit, may hinawakan si Don Marcelo sa balikat niya.
“Ramon…” sabay bigay ng isang sobre, “ito ang natitirang pinag-ipunan ni Andrea noon. Iniwan niya sa amin bago siya namatay. Sinabi niyang kung sakaling kailanganin mo… ibigay ko sa ’yo.”
Nanlaki ang mata ni Ramon.
Dumagundong ang dibdib niya.
“Si Andrea… iniwan niya ito?”
Tumango ang matanda.
“Mahal na mahal ka ng asawa mo. At gusto niyang may maipagpatuloy kang magandang buhay para kay Lia.”
ANG PAGYAKAP NG PAG-ASA
Hindi na napigilan ni Ramon ang luha.
Niyakap niya si Lia nang mahigpit.
“Papa, bakit ka umiiyak?” tanong ng bata.
“Dahil masaya ako, anak… dahil masaya si Mama mo para sa ’tin.”
Nagkatinginan ang mga tao sa tindahan—ang mga sales staff na kanina’y mapanghusga, ngayon ay tahimik, halos napapaluha rin.
Lumapit ang isa sa kanila.
“Sir… pasensya na po kanina. Kung gusto po ninyo, may discount pa kami para sa iba pang kailangan ni Lia.”
Ngumiti si Ramon. Hindi dahil sa discount, kundi dahil sa pagbabago sa puso ng mga tao.
Sa araw na iyon, hindi lang sapatos ang nakuha ni Lia.
Nakuha niya ang pagmamahal.
Ang pag-asa.
At ang pangakong hindi na siya muling pababayaan ng ama niya.
At si Ramon?
Natuto siyang hindi nakakahiya ang tumanggap ng tulong—lalong-lalo na kung nanggaling ito sa pagmamahal ng taong itinuring mong pamilya.
