Noong high school pa lamang si Ramon, siya ang palaging tampulan ng tukso. Mahirap, laging pawis, laging may butas ang uniporme. Ang tanging pangarap niya ay maging abogado balang araw—kahit madalas siyang pagtawanan ng mga kaklase niyang ngayon ay mga pulis na.
“Uy Ramon! Hindi ka bagay sa classroom, sa bukid ka na lang!” sigaw ng isa noon.
“Yan? Mag-aabogado? Eh baka di ka man lang makapasa sa entrance exam!” sabay halakhak ng grupo.
Pero sa lahat ng pangungutya, nanatiling matatag si Ramon. Tahimik lamang siyang ngumiti at sasabihing:
“Hindi ko kailangan ng yaman para mangarap.”
MAY MGA TAONG HINDI NAGBABAGO NG UGALI
Lumipas ang sampung taon.
Si Ramon, na minsang binastos at pinagtawanan, ay bumalik sa kanilang bayan—hindi na bilang batang mahirap, kundi bilang isang Criminal Defense Lawyer na kilala sa Maynila.
May dala siyang malaking kaso: isang inosenteng magsasakang ikinulong ng mga pulis dahil umano sa pagnanakaw ng palay, pero lahat ng ebidensya ay gawa-gawa. At ang mas masakit?
Ang mga pulis na sangkot ay ang dati niyang kaklase.
Sina SPO1 Daryl, PO3 Lorenzo, at PO2 Vince—mga lalaking walang sawang nang-bully sa kanya noong bata pa sila.
Hindi nila kilala ang abogado ng magsasaka.
Hindi nila alam… siya ang taong pinagtatawanan nila noon.
ANG ARAW NG PAGHARAP
Dumating ang araw ng hearing. Bago magsimula, nagtipon-tipon ang mga pulis sa gilid ng covered court, dahil doon ginaganap ang mobile court session.
Nakita nila ang isang lalaking nakatapak sa putik, gulo ang buhok, at tila pagod na pagod sa pagpunta mula sa sakahan papunta sa bayan. Si Ramon iyon—pagod mula sa pagtulong sa mga saksi sa bukid.
Umalingawngaw ang tawanan.
“Tignan niyo oh! Si Ramon! Parang kalabaw pa rin, hahahaha!”
“Yan ba ang abogado? Parang manggagapas pa rin ng palay!”
“Hay naku, iba talaga pag hindi yumaman—hindi nagbabago itsura!”
Pero sa halip na magalit, ngumiti lang si Ramon.
Sanay siyang maliitin.
Matagal niyang hinintay ang araw na ito, hindi para gumanti, kundi para ipakita na hindi sila ang magdidikta ng halaga niya.
Lumapit ang judge.
“Atty. Ramon Castro? Are you ready?”
Tumahimik ang lahat.
Napalingon ang mga pulis, nanlalaki ang mata.
“ATTY…?!” sabay-sabay nilang bulong.
Si Ramon, yung batang nilalait nila noon, ang abogado nila ngayon.
At hindi sila ang tinutulungan niya—kundi ang magsasakang inabuso nila.
ANG KASO NA NAGPAHUSGA NG BAYAN
Tumayo si Ramon sa gitna, suot ang kupas niyang long sleeves, putik-putik ang pantalon, pero taglay ang dignidad at talinong hindi matutumbasan.
“Your Honor,” panimula niya, “ang mga kliyente ng kabilang panig ay sinampahan ang aking kliyente ng kasong pagnanakaw. Ngunit base sa aking pagsisiyasat, mali po ang ebidensya. At ang pinakamalungkot, ang ebidensyang ito ay pinilit, nilikha, at itinanim.”
Nag-ingay ang court audience.
“Nagsisinungaling ka!” sigaw ni PO3 Lorenzo.
“Walang basehan ang sinasabi mo!” dagdag ni SPO1 Daryl.
Ngunit napangiti lang si Ramon.
“Inaasahan ko na po ang magiging reaksyon nila. Pero upang hindi na tayo maghabol ng oras, ipakikita ko po ang totoong pangyayari.”
Isa-isang lumabas ang mga saksi: mga magsasaka, kapitbahay, at mismong barangay tanod.
Lahat sila nagpatotoo na walang ginagawang masama ang magsasakang ikinulong, at ang mga pulis pa raw ang palaging nagyayabang na kayang-kaya nilang gumawa ng “sariling kwento” para maipakitang mahusay ang performance nila.
Habang lumalabas ang katotohanan, lalong namumuti ang mukha ng mga pulis.
At sa huli, inilabas ni Ramon ang video mula sa CCTV ng isang tindahan.
Makikita doon ang isa sa mga pulis na naglalagay mismo ng sako ng palay sa bahay ng magsasaka.
Napatayo ang buong court.
Napahigpit ang hawak ng judge sa mesa.
“OFFICERS, YOU ARE ALL UNDER INVESTIGATION!”
Hindi makatingin sa kanya ang mga dating kaklase.
Hindi nila maipaliwanag kung paano ang batang kanilang pinagtawanan ay siya ngayong nagpapahiya sa kanila gamit ang purong katotohanan.
ANG PINAKAMASAKIT NA HULING SALITA
Lumapit si SPO1 Daryl kay Ramon matapos ang hearing.
“Ramon… pare… sorry ha. Noon pa man nagbibiro lang kami.”
Ngumiti si Ramon—hindi mapait, kundi puno ng awa.
“Kung biro ang pagyurak sa pangarap at dignidad ng tao, sana hindi ka nakakamit ng posisyon ngayon.”
Nag-iba ang mukha ni Daryl, tila tinamaan.
“At saka,” dagdag ni Ramon, “hindi ko kailangan ng gantimpala. Ang gusto ko lang—tigilan n’yo ang pagsasamantala sa mahihina.”
Tumulo ang luha ng pinakamalaki sa grupo, si Vince.
“Hiyang-hiya ako sa ginawa namin noon… at lalo na ngayon.”
Tinapik sila ni Ramon.
“Hindi pa huli ang lahat para magbago. Hindi kayo masamang tao—pero mali ang ginawa n’yo. At kailangan n’yo itong pagbayaran.”
Umiling si Daryl.
“Hindi ka pa rin nagbabago, Ramon. Mabait ka pa rin… kahit nilait ka namin.”
Ngumiti si Ramon nang malumanay.
“Ganito kasi ang tinurong ugali sa akin ng mundo:
Kapag minamaliit ka, patahimikin mo sila—hindi sa galit, kundi sa tagumpay.”
