𝗔𝗡𝗚 𝗛𝗨𝗟𝗜𝗡𝗚 𝗣𝗔𝗡𝗚𝗔𝗞𝗢 𝗡𝗚 𝗜𝗦𝗔𝗡𝗚 𝗔𝗡𝗔𝗞 — 𝗕𝗔𝗕𝗔𝗟𝗜𝗞 𝗔𝗞𝗢, 𝗠𝗔𝗠𝗔.

𝗔𝗡𝗚 𝗛𝗨𝗟𝗜𝗡𝗚 𝗣𝗔𝗡𝗚𝗔𝗞𝗢 𝗡𝗚 𝗜𝗦𝗔𝗡𝗚 𝗔𝗡𝗔𝗞 — 𝗕𝗔𝗕𝗔𝗟𝗜𝗞 𝗔𝗞𝗢, 𝗠𝗔𝗠𝗔.

Ako si Jacob, 32 taong gulang. Mula noong maaga akong namulat sa hirap, iisang pangarap ang tumakbo sa isip ko— iaangat ko ang buhay ni Mama. Siya ang nag-iisang lakas ng tahanan. Siya ang nagpalaki sa’kin nang mag-isa matapos iwan kami ni Papa.

Kahit pagod, never siyang nagreklamo. Kahit gutom, lagi niya akong inuuna. Kahit hirap huminga dahil sa edad, siya pa rin ang nagtatanggol sa akin kapag natatalo ako sa buhay.

“Anak, balang araw… ikaw naman ang aasikasuhin ng mundo,” sabi niya noon habang hawak ang kamay kong nanginginig pagkatapos kong ma-bully sa eskwela.

At doon ako nangako:
Kapag nakapagtapos ako, ako na ang bahala sa’yo, Ma.

Pagkatapos ng kolehiyo, agad akong nakahanap ng trabaho sa Maynila. Tuwang-tuwa ako. Pero ang bawat tagumpay ko—lagi ring may kapalit: oras.

Madalas akong di makauwi. “Ma, busy pa ako,” ito ang lagi kong dahilan.
Bawat tawag niya na hindi ko nasagot—utang na loob na hindi ko nababayaran.

Pero si Mama? Lagi akong pinapatawad.

Hanggang isang gabi, tumawag ang kapitbahay namin.
“Jacob… nadala sa ospital ang Mama mo. Bigla siyang nawalan ng malay.”

Parang biglang bumagsak ang mundo ko.

Kinabukasan, naiuwi ko siya sa bahay—pero may diagnosis na nakasulat sa papel:
Parkinson’s Disease.

Nalaglag ako sa upuan. Napahawak ako sa dibdib ko. Maraming beses ko nang narinig ang sakit na iyon… pero iba pala kapag sa mag-ina mo tumama.

“Anak…” mahinang ngiti niya, “…okay lang ako.”

Pero nakita ko ang panginginig ng kamay niya… at ang pagod na pilit niyang tinatago.

Agad kong pinasya—uuwi ako, dito na ako. Mas mahalaga siya kaysa sa anumang karera.

Pero nang sabihin ko iyon kay Mama,
“Ayoko, Jacob,” sabi niya, pinipigilang umiyak.
“May pangarap ka. Huwag mo akong iwanan mo dahil lang mahina na ako.”

Hinawakan ko ang kamay niyang nanginginig.
“Ma… ikaw ang pangarap ko.”

Niyakap niya ako, mahigpit. Hindi ko naramdaman ang panghihina niya—naroon pa rin ang lakas ng pinakamamahal kong ina.

Lumipas ang mga araw. Ako ang gumigising sa kanya, nag-aabot ng gamot, nagluluto ng almusal.

Madalas akong napapatingin sa kanya habang natutulog—ang babaeng dating pinakamasigla, ngayon unti-unting binabawasan ng panahon.

Pero kahit nagbabago ang katawan niya… hindi nagbabago ang ngiti.
Hindi nagbabago ang pang-unawang siya lang ang meron.

Isang gabi, habang nagkakape kami, bigla siyang tumawa.
“Minsan, iniisip ko… bakit kaya ako pinili ng Diyos na lumakas nang ganito katagal?”

“Para makita mo pa ako maging gwapo,” biro ko.
Tumawa siya, uubo-ubo pa.

“Hindi… para masiguro kong handa ka na, anak.”

At doon ako natameme.
Mas handa pala siyang mawala… kaysa ako sa pag-alis niya.

Sa gitna ng katahimikan, lumapit siya sa akin. Inabot ang mukha ko.
“Jacob… kung sakaling hindi na ako magising isang araw… huwag kang matakot. Dahil lahat ng araw na nabuhay ka, sapat na ‘yon para iparamdam mo sa akin na may silbi ang buhay ko.”

Umagos ang luha ko.
“Huwag mo sabihin ‘yan, Ma.”

“Anak… hindi ako takot mamatay,” sabi niya, nakangiting may tapang.
“Ang kinatatakot ko lang… ay ‘yung isipin mong kasalanan mo ang pagod ko.”

Itinikom ko ang mga labi ko, nanginginig sa hikbi.
Gustong gusto kong sigaw na: Ako ang magliligtas sa’yo!
Pero wala akong laban sa oras.

“Ma… pwede ba kitang yakapin?”

Hindi na niya sinagot—niyakap niya ako.

Nakatulog kaming magkayakap… parang noong bata pa ako.
At sa sandaling iyon, parang tumigil ang oras.

Kinabukasan, habang nag-aalmusal kami, tinapat niya ang noo niya sa aking noo.
Ngumiti siya, ‘yung ngiti niyang pinakamahal ko.

“Kahit tumanda ka, kahit maging ama ka balang araw… ako pa rin ang unang babaeng nagmahal sa’yo.”

Natawa ako, pero may luha pa rin.
“Ako din, Ma. Ikaw ang una… at walang papalit.”

Pinikit naming pareho ang mga mata namin—isang tahimik na panalangin na sana, humaba pa ang oras, bumagal pa ang mundo.

Mula noon, araw-araw kong pinipiling sabayan ang pagbagal ng panahon sa buhay ni Mama—
dahil bawat segundo kasama siya,
buhay ko rin ang lumalalim.

Hindi ko alam kung ilang taon pa kami.
Hindi ko alam kung kailan ako haharap sa mundong wala siya sa tabi ko.

Pero ito ang alam ko—
hindi sayang ang panahon kapag ibinigay sa taong nagpalaki sa’yo.

Ngayon, tuwing sinasabi niyang:
“Huwag mo akong alalahanin,”

Sinasagot ko lang ng:
“Pinanganak ako para alalahanin ka, Mama.”

At ‘yun ang pangakong panghahawakan ko… hanggang sa huling araw niya.
O hanggang sa huling araw ko.