“Araw-araw, gabi-gabi… iisa lang ang dasal ko — makabalik ka.”
Ito ang paulit-ulit na bulong ni Aling Marina habang inaayos ang maliit na mesasita sa tabi ng pinto. Doon nakalagay ang lumang larawan ng asawa niyang si Tomas—isang construction worker na nangibang-bansa sampung taon na ang nakalipas.
Sa tuwing lulubog ang araw, nagsisindi siya ng kandila sa pintuan. Simbolong buhay pa ang pag-asa niya. Pinagtatawanan siya ng ilan, sinasabihan siyang mag-move on na. Pero para kay Marina, ang pag-ibig ay hindi isinusuko… lalong hindi nakakalimot.
Lumaki sa hirap ang kanilang dalawang anak, sina Paolo at Mica. Madalas, sila ang unang nakakakita sa inang nakatulala sa pintuan na tila hinihintay ang pagkatok na matagal nang hindi naririnig.
“Ma, baka naman… hindi na talaga babalik si Papa,” sambit ni Paolo minsang gabing madilim at malakas ang ulan.
Tumulo ang luha ni Marina, pero ngumiti siya.
“Hindi niya kami pababayaan. Pangako niya ’yon.”
Pero sa loob-loob niya, nanginginig ang takot:
Baka nga wala nang balikan. Baka may bago na siyang pamilya.
Sa mga panahong wala silang pera pambili ng bigas, si Marina ang naglalako ng suman sa palengke. Umaasa siyang balang araw, maririnig niya si Tomas na sumisigaw,
“Marina, nandito na ako!”
Pero taon ang lumipas.
Ni isang sulat, tawag, o mensahe — wala.
Pinilit ng mga anak mag-aral kahit minsan ay pumasok silang gutom. Si Paolo ay nag-working student sa isang talyer. Si Mica naman ay nagbebenta ng tsinelas sa labas ng paaralan. Lahat ginagawa nila para maiahon ang pamilya — kahit wala si Papa.
Isang araw, dumating ang balitang gumuhong gusali sa pinagtatrabahuhan ni Tomas noon.
Walang malinaw kung sino ang mga nasawi.
Nanghina si Marina. Sana mali… sana buhay pa ang pangakong babalik siya.
Ika-sampung taon mula nang umalis si Tomas: Kaarawan ni Marina.
Walang handa, pero may kandila pa rin sa pinto.
“Ma, kami na ang bahala. Tama na ang paghihintay.” sabi ni Mica habang niyayakap siya.
Napaupo si Marina at sumuko na rin sa wakas sa pagod ng puso.
Tinanggal niya ang larawang nasa pintuan.
Pinatay ang kandila.
At humikbi nang humikbi.
Pero bago pa man niya mapatid ang huling hibla ng pag-asa—
Tok. Tok. Tok.
May kumakatok.
Nanginig ang mga tuhod niya.
Pagbukas niya ng pinto, bumungad ang isang lalaking payat, putikan ang sapatos, may hawak na lumang maleta… at may pamilyar na mga mata.
“H-uwian na, Marina,” halos pabulong, putol-putol ang boses.
Si Tomas.
Walang salita.
Yakap lang.
Hagulgol.
Pagpapatawad.
Nalugmok man siya sa bangungot sa abroad—aksidente, panloloko ng amo, pagkalulong sa lungkot—nakabalik pa rin siya.
Buhay.
Nagsisisi.
Uuwi…
para bawiin ang mga taong nawala.
“Sana patawarin mo ako,” iyak niya.
Sumagot si Marina:
“Matagal na kitang pinatawad. Ang mahalaga — nandito ka.”
Si Tomas, kahit mahina, unti-unting nakahanap ng trabaho sa bayan. Kasama niya ang mga anak na ngayon ay mas malaki pa sa kanya. Sa tuwing dadaan siya sa pintuan at nakikita ang mesa ng larawan na ibinalik ni Marina—hindi na kandila ang nandoon… kundi bulaklak, simbolo ng bagong simula.
Sa unang sahod niya, bumili siya ng bagong kandila.
“Para sa mga gabing hindi ka sumuko,” sabi niya kay Marina.
Ngumiti si Marina:
“Para sa mga gabing alam kong uuwi ka.”
Kapag tunay ang pag-ibig, hindi sinusukat ang oras at distansya. At minsan, ang himala… dumarating sa mga taong marunong maghintay at magpatawad.
Hanggang saan ka kayang dalhin ng pag-ibig? Ikaw ba, may hinihintay pa rin?
