“PAANO MO BABAWIIN ANG MGA PANAHONG HINDI MO NA NAIBALIK?”
Iyan ang tanong na matagal nang bumabagabag kay Marco, isang matagumpay na engineer sa Maynila. Sa likod ng bawat tagumpay niya, may isang mukha siyang matagal nang iniiwasan—ang ama niyang si Mang Lando, dating karpintero sa probinsya, na minsang pinahiya niya sa harap ng mga kaibigan.
Lumaki si Marco sa hirap. Ang ama niya, kahit pawis na pawis at amoy-pawis ng araw, laging may ngiti sa labi kapag dala ang baon niyang tinapay. Pero nang tumanda si Marco at makapasok sa kolehiyo, unti-unti niyang tinakasan ang amoy at alaala ng kahirapan—kasama na ang ama niya.
“Pa, huwag mo na akong sunduin sa school, nakakahiya eh,” minsan niyang sabi noon.
Ngumiti lang si Mang Lando, pero sa likod ng ngiting iyon, may bitbit na pait.
Lumipas ang mga taon. Nakapagtapos si Marco, nakapagtrabaho abroad, at nakapagpatayo ng bahay. Pero bawat gabing tahimik, laging bumabalik sa isip niya ang amang naiwan sa lumang bahay na gawa sa kahoy—mag-isa, matanda, at marahil, nangungulila.
Isang araw, habang nasa opisina siya, nakatanggap siya ng tawag.
“Sir, si Mang Lando po ito, tatay ninyo. Nasa ospital po…”
Parang biglang huminto ang mundo ni Marco. Mabilis siyang umuwi ng probinsya, dala ang bigat ng konsensya.
Pagdating niya sa ospital, nakita niyang payat at mahina na ang ama.
“Pa…” mahina niyang tawag.
Ngumiti si Mang Lando, pilit na itinaas ang kamay.
“Anak… buti bumalik ka.”
Hindi na napigilan ni Marco ang pagluha.
“Pa, patawarin mo ‘ko. Tinakasan kita… nakakahiya ‘ko bilang anak.”
Hinaplos ng matanda ang pisngi niya. “Hindi ako nagtanim ng galit, anak. Alam kong gusto mo lang umasenso. ‘Yan ang gusto kong mangyari… kahit wala ako.”
Kinabukasan, tuluyan nang pumikit si Mang Lando—may ngiti pa rin sa labi, parang kuntento na.
Nang mailibing ang ama, pinuntahan ni Marco ang lumang bahay nila. Sa ilalim ng kama, may natagpuan siyang isang lumang kahon—may mga resibong pinag-ipunan ng ama, mga larawang luma, at isang sulat.
“Anak,
Kung sakaling mabasa mo ‘to, ibig sabihin, dumating ka na.
Huwag mong sisihin ang sarili mo. Ang bawat paglayo mo, isa ring hakbang ng pangarap nating dalawa.
Sana, pag dumating ang araw na malayo ka na, bumalik ka rin. Hindi para magbayad, kundi para magpasalamat.
— Pa.”
Niyakap ni Marco ang kahon at doon siya tuluyang bumigay. Sa mga sandaling iyon, napagtanto niya na walang tagumpay ang mas mahalaga kaysa sa pag-ibig ng isang magulang.
Pagkaraan ng ilang buwan, ibinenta ni Marco ang bahay sa Maynila at bumalik sa probinsya. Pinagawa niya muli ang lumang bahay—hindi para sa kanya, kundi para maging “Lando Learning Center”—isang maliit na paaralan para sa mga batang mahirap na nangangarap din tulad niya.
Sa unang araw ng pagbubukas, dinala niya ang larawan ng ama sa harap ng paaralan.
“Pa,” mahina niyang sabi, “salamat sa lahat. Sa bawat pako, sa bawat pagod mo, dito ako nakatayo.”
Habang pinagmamasdan niya ang mga batang naglalaro, tila narinig niyang muli ang tinig ng ama—mahina pero puno ng pagmamahal.
“Anak… proud ako sa’yo.”
“Ang tagumpay ay hindi nasusukat sa dami ng naabot mo, kundi sa kung ilan ang natulungan mong bumangon—kasama ng mga iniwan mong minsang nagmahal sa’yo.”
👉 Kung ikaw si Marco, babalik ka pa ba sa taong minsan mong nakalimutan, kahit huli na ang lahat?
