Sa isang sulok ng marangya at eksklusibong paaralan, kung saan ang mga anak ng pinakamayayaman sa bansa ay hinuhubog, may isang maliit na “baraks” na gawa sa kahoy at yero. Dito nakatira si Ricky, walong taong gulang, kasama ang kanyang amang si Mang Berto, ang hardinero ng eskwelahan. Ang kanilang buhay ay simple—ang tilaok ng manok at ingay ng hose ni Mang Berto ang kanilang alarm clock. Ngunit sa likod ng simpleng pamumuhay na ito, isang mabigat na krus ang araw-araw na pinapasan ng batang si Ricky.

Bagamat scholar dahil empleyado ang kanyang ama, ang bawat araw ni Ricky sa loob ng paaralan ay isang pakikibaka. Nang siya ay pumasok sa Grade 3, inilagay siya sa Section 3A—ang pinaka-top section, na puno ng mga anak ng pulitiko, negosyante, at kilalang personalidad. Dito, ang kanyang lumang polo na ilang beses pinlantsa at sapatos na tinahi ang tagpi ay naging simbolo ng kanyang kaibahan.

“Uy, anak ng hardinero ‘yan,” bulong ni Gavin, ang mayabang na anak ng board chairman. “Tingnan mo, yung amoy lupa, naging kaklase natin.”

Ang mga salitang ito ay simula pa lamang ng kalbaryong haharapin ni Ricky. Sa loob ng silid-aralan, ang kanyang guro na si Miss Charmain, isang babaeng kilala sa pagiging istrikto at mapili, ay tila walang nakikita o naririnig. Sa halip na protektahan, ang kanyang mga kilos ay lalo pang nagdiin sa agwat ng mayaman at mahirap.

Sa mga group activity, walang gustong kumampi kay Ricky. Sa canteen, walang lamesang bakante para sa kanya. “Bakit hindi ka na lang sa garden kumain?” tanong ng isang kaklase. “Mas bagay ka doon. May mga uod din doon, baka ka-level mo.”

Pinipilit ni Ricky na maging matatag. Ang kanyang kanlungan ay ang hardin, sa ilalim ng puno ng mangga, kasama ang mga lumang libro na tinatapon ng ibang estudyante at ang mga kwento ni Lolo Dante, isang retiradong janitor. “Gusto ko pong maging manunulat balang araw,” sabi minsan ni Ricky kay Lolo Dante. “O kaya guro. Gusto ko pong turuan ang mga batang gaya ko.”

Ngunit ang sistema ay tila determinadong durugin ang kanyang mga pangarap. Isang araw, kumalat ang mga imported na colored pens ni Gavin sa sahig, malapit sa bag ni Ricky. Agad siyang pinagbintangan. “Ikaw ang huling nasa room kahapon!” sigaw ni Gavin.

Dinala siya sa guidance office kasama si Miss Charmain. “Hindi po ako. Wala po akong ginagalaw,” nanginginig na paliwanag ni Ricky.

“Bakit naman ikaw ang unang makikitang malapit sa bag?” malamig na tugon ni Miss Charmain. “Minsan kahit hindi sinasadya, baka gusto mo lang subukan yung pakiramdam ng may bago.”

Walang ebidensya, ngunit ang hatol ay naibigay na. Tinuring siyang magnanakaw. Ang pang-aapi ay lumala. Mula sa simpleng pangungutya, naging itong cyberbullying. Isang larawan niya habang nagpapalit ng tsinelas na napigtas ang kumalat sa group chat na may caption: “The Garden Boy in His Natural Habitat. #anak ng damo.” Ang mas masakit, isa sa mga guro ang nag-react pa ng “laughing emoji.”

Ang sunod na dagok ay ang field trip. Kahit nakakuha ng 50% discount, si Ricky ay sadyang iniwan ng bus. Umupo siya sa garden, mag-isang kinakain ang baon na sandwich na inihanda ng kanyang ama, habang ang puso ay unti-unting nadudurog.

Ang hindi alam ng lahat, ang bawat pagyurak kay Ricky ay may isang matang nakamasid. Si Rosana Velasquez, isang maimpluwensyang negosyante, miyembro ng school board, at ang “sponsor” ni Ricky, ay palihim na dumadalaw. Si Rosana pala ang babaeng minahal ni Mang Berto maraming taon na ang nakalipas—ang ina ni Ricky na napilitang iwan sila dahil sa kagustuhan ng sariling pamilya.

Isang araw, nasaksihan mismo ni Rosana ang diskriminasyon sa loob ng klase. At habang pinagmamasdan niya ang anak na nagsusulat sa lumang notebook sa hardin, isang pangako ang binuo niya sa kanyang sarili.

Ang sukdulan ng kalupitan ay dumating sa araw ng art contest. Ang obra ni Ricky, na gawa sa pinatuyong dahon at lupa—isang miniature garden na sumisimbolo sa kanyang buhay—ay nanalo ng second place. Ngunit imbes na papuri, akusasyon ang kanyang natanggap. “May nagsumbong na hindi raw ikaw ang gumawa. Pwedeng pinagawa raw ‘yan sa tatay mo,” sabi ni Miss Charmain.

Sa hapon ding iyon, ang galit nina Gavin ay umabot sa sukdulan. Inabangan nila si Ricky sa likod ng gymnasium. Doon, sa loob ng madilim na equipment room, ang batang si Ricky ay pinagtulungan. “Akala mo ikaw na ang pinakamagaling?” sigaw ni Gavin.

Pinuwersa siyang pahigain at itinali ng patiwarik sa isang kawit sa kisame gamit ang PE ropes. Habang si Ricky ay nakabitin, hirap huminga at nanginginig sa takot, kinukuhanan siya ng video ni Gavin. “Smile naman diyan, artista ka eh!” tawa ni Nicole. Matapos ang ilang minuto, pinakawalan siya at bumagsak sa sahig, iniwang mag-isa, wasak ang katawan at dignidad.

Nang gabing iyon, nakita ni Mang Berto ang mga pasa sa likod ng anak. Kasabay nito, nalaman ni Lolo Dante ang tungkol sa video. Ngunit ang pinakamatinding dagok ay para kay Rosana. Nang bisitahin niya ang Barx, nakita niya ang notebook ni Ricky, bukas sa isang tula na may bahid ng dugo sa gilid.

Doon na nagpasya si Rosana. Hindi na bilang sponsor, kundi bilang isang ina.

Kinabukasan, yumanig ang buong eskwelahan. Sampung itim na SUV ang pumarada sa gate. Bumaba si Rosana, kasama ang mga abogado at isang kinatawan mula sa Department of Education. Isang “special audit” ang ipinatawag. Sa conference room, sa harap ng buong board, ng principal, at ni Miss Charmain, ipinalabas ang lahat ng ebidensya—ang CCTV footage sa hallway ng gym at ang mismong cellphone video ng pagkakatali kay Ricky.

Namutla si Miss Charmain. Ang ama ni Gavin, na isa ring board member, ay hindi makapaniwala.

“In light of this,” mariing sabi ni Rosana, “I am invoking my authority… to immediately suspend the following individuals: Gavin Santos, Nicole Cruz, Miss Charmain Reyz, and Principal Mariano.”

Gumuho ang mundo ng mga mapang-api. Si Gavin ay na-expel. Ang kanyang amang chairman ay napilitang mag-resign. Si Miss Charmain at ang principal ay hinarap ang kaukulang kaso.

Sa gitna ng kaguluhan, sa ilalim ng puno sa hardin, lumapit si Rosana kay Ricky. “Bakit po kayo laging nandiyan para sa akin?” tanong ng bata.

“Kasi anak kita,” sagot ni Rosana, at doon, nabunyag ang sikretong matagal nang itinago.

Inilipat si Ricky sa isang bagong paaralan—isang institusyong may zero tolerance sa bullying. Sa bagong kapaligiran, unti-unting bumalik ang kanyang tiwala. Mula sa pagiging tahimik na biktima, natagpuan niya ang kanyang boses sa pamamagitan ng pagsulat. Sa isang poetry open mic, tumayo siya sa entablado at binigkas ang kanyang tula, “Bago Ako Tumubo.”

“Bago ako tumubo, ako’y nilibing. Hindi sa lupa, kundi sa tingin… Ngayon narito ako. Hindi na binabaon, kundi bumabangon.”

Ang kanyang kwento ay mabilis na kumalat. Mula sa isang TV interview hanggang sa isang youth leadership summit, si Ricky Bernardo, ang “anak ng hardinero,” ay naging pambansang boses ng mga batang inaapi.

Ngunit ang kanyang pagbangon ay hindi kumpleto kung walang pagpapatawad. Makalipas ang ilang taon, hinarap niyang muli si Miss Charmain, na ngayon ay naglilingkod na sa isang public school. Sa isang emosyonal na pagtatagpo, lumuhod ang dating guro at humingi ng tawad. Niyakap siya ni Ricky. “Ang tunay na tagumpay ay yung marunong kang magpatawad,” wika niya.

Ngayon, si Ricky ay isa nang graduating college student sa kursong Education. Ngunit ang pinakamalaking tagumpay niya ay hindi ang mga parangal, kundi ang proyektong kanyang binuo sa mismong lupang minsang naging saksi sa kanyang sakit.

Sa likod ng kanyang lumang eskwelahan, itinayo niya ang “Hardin ng Boses”—isang community literacy garden kung saan ang mga batang tulad niya, na hirap magsalita at biktima ng pang-aapi, ay natututong magtanim, magbasa, at muling mangarap. Ang batang minsang itinuring na damo ay siya na ngayong hardinerong nagtatanim ng pag-asa para sa kinabukasan.

Ricky Bernardo (bata) nagsusulat sa lumang notebook sa ilalim ng puno sa hardin Mang Berto nagtatrabaho sa hardin ng eskwelahan habang malungkot Rosana Velasquez (eleganteng babae) palihim na pinapanood si Ricky mula sa malayo Gavin (batang mayaman) tinuturo si Ricky sa loob ng classroom Ricky Bernardo (binata) nagsasalita sa entablado hawak ang mikropono