Ang Baryo San Isidro ay isang lugar kung saan ang buhay ng bawat isa ay isang bukas na libro. Ang bawat tagumpay ay ipinagdiriwang, at ang bawat kabiguan ay mabilis na nagiging tsismis. Sa baryong ito lumaki si Marco, isang binatang ang tanging puhunan sa buhay ay ang kanyang mga pangarap.
Panganay sa limang magkakapatid, maagang namulat si Marco sa hirap. Ang kanilang ama ay isang magsasaka na ang kita ay sapat lamang para sa kanilang pang-araw-araw na pagkain. Ang kanilang ina naman ay may sakit sa puso. Ang kanilang bahay, isang maliit na barong-barong na gawa sa pinagtagpi-tagping kahoy at yero, ay isang tahimik na saksi sa kanilang mga pagsubok.
“Paglaki ko, Itay, Inay,” pangako ni Marco noong bata pa siya, “itatayo ko po kayo ng pinakamalaking bahay sa buong San Isidro. Isang bahay na hindi na bubutasan ng ulan.”
Ang pangakong iyon ang naging bituin na kanyang sinundan. Sa edad na dalawampu, nagdesisyon siyang makipagsapalaran sa Gitnang Silangan bilang isang construction worker. Ang pag-alis niya ay isang eksenang puno ng luha at pag-asa.
“Mag-iingat ka, anak,” sabi ng kanyang ina, habang mahigpit siyang niyayakap. “Huwag mo kaming masyadong isipin.”
“Inay naman, kayo po ang dahilan kung bakit ako aalis,” sagot ni Marco.
Anim na taon ang lumipas. Sa loob ng anim na taon, si Marco ay naging isang alamat sa kanilang baryo, kahit na wala siya. Ang mga kwento ng kanyang malaking sahod ay mabilis na kumalat. Buwan-buwan, walang palya, nagpapadala siya ng pera sa kanyang pamilya. Ang inaasahan ng lahat, lalo na ng mga marites sa kanilang lugar, ay ang unti–unting pagbabago sa buhay ng mga Reyes.
Ngunit isang malaking “ngunit” ang bumalot sa kwento. Ang bahay ng mga Reyes ay nanatiling isang barong-barong. Ang kanilang pamumuhay ay nanatiling simple. Walang mga bagong kasangkapan, walang magagarang damit. Ang tanging pagbabago ay ang kalusugan ng ina ni Marco, na ngayon ay regular nang nakakabili ng kanyang mga gamot.
“Saan kaya dinadala ni Aling Marta ang pera?” tanong ni Aling Bebang, ang lider ng mga tsismosa, sa kanyang mga kasama. “Baka naman nilulustay lang! O baka naman nagsusugal ang asawa niya!”
“Kawawa naman si Marco,” sabi ng isa pa. “Nagpapakapagod sa abroad, tapos ganyan lang. Kung ako sa kanya, hindi na ako magpapadala.”
Ang mga salitang iyon, na parang hangin, ay nakarating sa pamilya Reyes. Nasasaktan sila, lalo na ang mga magulang ni Marco. Ngunit sa tuwing tinatanong sila ng kanilang mga kamag-anak, iisa lang ang sagot nila: “May pinaglalaanan kami. Isang malaking pangarap.”
Isang araw, isang balita ang gumulantang sa baryo. Uuwi na si Marco. At ang kanyang pag-uwi ay sasakto sa taunang piyesta.
Ang lahat ay nasasabik. Ano na kaya ang itsura ni Marco? Mayaman na kaya siya? May dala kaya siyang ginto?
Dumating si Marco. Ngunit ang lalaking bumaba sa tricycle mula sa bayan ay hindi ang inaasahan ng marami. Payat siya, sunog ang balat, at ang kanyang ngiti ay may bakas ng matinding pagod. Ang kanyang mga damit ay simple lang. Ang tanging mamahalin sa kanya ay ang isang bagong pares ng rubber shoes.
Ang mga bulungan ay lalong lumakas.
“‘Yan na ba ‘yon? Pagkatapos ng anim na taon, ganyan pa rin ang itsura?” “Sabi ko na sa inyo, eh. Baka na-scam lang ‘yan doon.”
Sinalubong si Marco ng kanyang masayang pamilya. Sa gitna ng mga yakap at luha, naramdaman ni Marco ang mga mapanuring tingin ng kanyang mga kababayan. Ngunit hindi niya ito pinansin. Ang mahalaga, kasama na niya ang kanyang pamilya.
Sa loob ng kanilang maliit na barong-barong, niyakap ni Marco ang kanyang ina. “Inay, kumusta na po kayo? Ang pera po… sapat po ba?”
Ngumiti ang kanyang ina. “Sobra-sobra, anak. At tamang-tama ang pag-uwi mo. Malapit mo nang makita.”
Sa araw ng piyesta, ang buong baryo ay nagdiriwang. May mga palaro, may parada, at sa gabi, isang malaking sayawan sa plasa. Habang masayang kumakain ang pamilya Reyes sa labas ng kanilang bahay, isang grupo ang lumapit. Sina Aling Bebang at ang kanyang mga alipores.
“O, Marco, buti naman at nakauwi ka na,” sabi ni Aling Bebang, na may isang matamis ngunit mapanuyang ngiti. “Akala namin, nakalimutan mo na ang daan pauwi. At ang bahay ninyo… mukhang hindi pa rin naaayos, ah. Sayang naman ang mga pinagpaguran mo sa abroad.”
Bago pa man makasagot si Marco, isang ugong ng mga sasakyan ang pumukaw sa atensyon ng lahat. Isang convoy ng mga van at isang magarang itim na kotse ang dahan-dahang pumasok sa kanilang makipot na kalye. Huminto ito sa tapat mismo ng bahay ng mga Reyes.
Ang lahat ay natigilan. Sino ang mga importanteng bisitang ito?
Mula sa magarang kotse ay bumaba ang isang lalaking naka-amerikana. Lumakad ito palapit sa pamilya Reyes.
“Mr. and Mrs. Reyes? Marco?” sabi ng lalaki. “Ako po si Attorney Sandoval. Handa na po ang lahat.”
Naguluhan ang mga tsismosa. Handa para saan?
Bumaling ang abogado sa kanila. “Maaari po ba naming imbitahan ang lahat ng taga-Baryo San Isidro… sa isang munting salu-salo?”
Itinuro niya ang isang direksyon sa kabilang bahagi ng baryo, sa isang malaking lote na dati’y isang tiwangwang na tubuhan.
Nagsunuran ang mga tao, puno ng pagtataka. At sa kanilang pagdating, isang tanawin ang nagpatahimik sa kanilang lahat.
Sa gitna ng malawak na lote, nakatayo ang isang malaki at bagong-bagong gusali. Sa harapan nito ay may isang arko na may nakasulat na:
“REYES COMMUNITY HOSPITAL AND LEARNING CENTER”
Isang ospital. Isang modernong ospital, kumpleto sa mga bagong gamit. At sa tabi nito, isang library na puno ng mga libro at kompyuter.
Tumayo si Marco sa harap ng lahat, kasama ang kanyang pamilya.
“Magandang gabi po sa inyong lahat,” nagsimula siya. “Marahil po, marami sa inyo ang nagtataka kung saan napunta ang aking mga pinagpaguran sa loob ng anim na taon. Marahil po, hinusgahan ninyo ang aking pamilya dahil ang aming bahay ay isang barong-barong pa rin.”
Tumingin siya kay Aling Bebang. “Hindi po namin kailangan ng malaking bahay. Ang kailangan po ng aming baryo ay isang lugar kung saan hindi na kailangang mamatay ang isang tao dahil lang sa wala siyang pambayad sa ospital sa bayan. Ang kailangan po ng mga kabataan dito ay isang lugar kung saan maaari silang mangarap, tulad ko.”
“Ang bawat sentimo na ipinadala ko,” patuloy niya, ang kanyang boses ay nanginginig sa emosyon, “ay hindi napunta sa maluhong gamit. Ito po ay napunta sa bawat hollow block, sa bawat yero, at sa bawat libro na nasa loob ng gusaling ito. Ito po ang aming pangarap. Ito po ang aming bahay.”
“Anim na taon po akong nagtayo ng mga gusali para sa mga dayuhan. Ngayon, sa wakas, nakapagpatayo na rin ako ng isang gusali para sa aking sariling mga kababayan.”
Isang palakpakan, na nagsimula nang marahan at unti-unting lumakas, ang pumuno sa buong lugar. Ang mga tsismosa, sa pangunguna ni Aling Bebang, ay hindi makatingin nang diretso, ang kanilang mga mukha ay puno ng hiya.
Ang piyesta ng San Isidro ay naging mas makabuluhan. Ang salu-salo ay ginanap sa loob ng bagong learning center. At sa unang pagkakataon, ang mga tao sa baryo ay nangarap nang mas malaki.
Kinabukasan, bago bumalik si Marco sa abroad para sa kanyang huling kontrata, pinuntahan niya ang kanilang barong-barong.
“Inay, Itay,” sabi niya. “Pagbalik ko po, sisimulan na nating itayo ang ating bagong bahay. ‘Yung hindi na tinatagusan ng ulan.”
Ngumiti ang kanyang ama. “Anak, matagal na tayong mayroon niyan. Ang ating pamilya… iyan ang pinakamatibay na bahay sa buong mundo.”
Niyakap ni Marco ang kanyang mga magulang. Ang pundasyon na kanyang hinahanap ay hindi pala semento at bakal. Ito ay ang pagmamahal, sakripisyo, at ang isang pangarap na mas malaki kaysa sa sarili.
Ang barong-barong ng mga Reyes ay nanatiling nakatayo, hindi bilang isang simbolo ng kahirapan, kundi bilang isang paalala: na ang tunay na yaman ay hindi nasusukat sa laki ng iyong bahay, kundi sa laki ng iyong puso at sa lawak ng iyong pagtulong sa kapwa.
At ikaw, sa iyong palagay, kung ikaw ay may pagkakataon, ano ang pipiliin mo: ang magpatayo ng isang magandang bahay para sa iyong pamilya, o ang magpatayo ng isang bagay na makakatulong sa iyong buong komunidad? I-comment ang iyong sagot sa ibaba!