Si Lito ay isang taong binuo ng pangarap at semento. Isang construction worker sa Pilipinas, ang kanyang mga kamay, bagama’t magaspang at kalyo, ay may kakayahang magtayo ng mga gusaling abot-langit para sa ibang tao. Ngunit ang kanyang sariling pamilya ay nakatira sa isang maliit na bahay na barong-barong, kung saan ang bawat patak ng ulan ay isang paalala ng kanyang kahirapan.
“Isang araw, Elvie,” pangako niya sa kanyang asawa, habang nakatingin sila sa kanilang dalawang anak na natutulog sa isang banig sa sahig. “Itatayuan ko kayo ng isang bahay na kasing-tayog ng mga pangarap ko para sa inyo. Isang bahay na hindi babahain, isang bahay na matatawag nating tunay na atin.”
Ang pangakong iyon ang nagtulak sa kanya na mangibang-bansa. Sa tulong ng isang ahensya, nakakuha siya ng trabaho sa Dubai bilang isang foreman sa isang malaking construction project. Ang sahod: isang milyong piso kada buwan. Isang halagang hindi niya kailanman nahawakan sa buong buhay niya.
Ang unang buwan ay isang impyerno. Ang init ng disyerto ay parang apoy na tumutupok sa kanyang balat. Ang pangungulila sa kanyang pamilya ay isang sakit na mas matindi pa sa pagod ng kanyang katawan. Ngunit sa tuwing naiisip niya ang kanyang pangarap, nagkakaroon siya ng lakas.
Nang matanggap niya ang kanyang unang sahod, halos hindi siya makapaniwala. Agad niyang ipinadala ang buong isang milyon sa Pilipinas, maliban sa kakarampot na itinira niya para sa kanyang sariling pangangailangan.
“Elvie, mahal,” sabi niya sa telepono, ang kanyang boses ay puno ng galak. “Napadala ko na. Simulan mo na ang pagpapatayo ng ating bahay. Kunin mo ang pinakamagaling na arkitekto, ang pinakamatibay na materyales. Huwag kang magtipid. Para ito sa inyo.”
Sa kabilang linya, narinig niya ang iyak ng kanyang asawa. “Salamat, Lito. Salamat. Mag-iingat ka diyan. Mahal na mahal ka namin.”
Ang mga sumunod na buwan ay naging isang rutina para kay Lito. Gigising siya bago pa sumikat ang araw, magtatrabaho sa ilalim ng nakakapasong init, at uuwi sa isang maliit na kwarto na kasama ang iba pang mga OFW, pagod ngunit puno ng pag-asa. Ang tanging nagpapagaan sa kanyang kalooban ay ang mga update mula kay Elvie.
Buwan-buwan, nagpapadala si Elvie ng mga litrato. Unang litrato: isang bakanteng lote na may nakasulat na “Ang Simula ng Ating Pangarap.” Sumunod: ang paghuhukay ng pundasyon. Pagkatapos, ang unti-unting pagtayo ng mga pader. Bawat litrato ay isang patunay na ang kanyang sakripisyo ay hindi nasasayang.
“Wow, mahal, ang ganda na!” sabi ni Lito, habang tinitingnan ang litrato ng isang two-story house na nabubuo.
“Siyempre, mahal. Pinili ko ang pinakamagandang disenyo,” sagot ni Elvie. “Mayroon itong apat na kwarto, isang malaking sala, at isang hardin kung saan ka pwedeng magkape sa umaga.”
Ipinakita ni Lito ang mga litrato sa kanyang mga kasamahan. “Tingnan ninyo, mga pare. Ito ang bahay na pinapatayo ko para sa pamilya ko.”
Ang kanyang mga kaibigan ay humanga. “Ang swerte mo sa asawa mo, Lito. Marunong humawak ng pera.”
Limang taon ang lumipas. Sa loob ng animnapung buwan, si Lito ay nagpadala ng kabuuang animnapung milyong piso. Ang mga litratong kanyang natatanggap ay nagpapakita na ng isang tapos na mansyon. Mayroon itong swimming pool, isang magarang kotse sa garahe, at ang kanyang mga anak ay nakasuot ng magagandang damit, nag-aaral sa isang pribadong eskwelahan. Siya naman, sa loob ng limang taon, ay hindi bumili ng bagong damit para sa sarili. Ang kanyang sapatos ay luma na, at ang kanyang telepono ay may basag na screen. Ang lahat ng kanyang kinikita ay para sa kanila.
Isang araw, habang nagtatrabaho, isang aksidente ang nangyari. Isang bakal ang bumagsak at tumama sa kanyang binti. Hindi na siya makakalakad nang maayos. Dahil dito, pinauwi na siya ng kanyang kumpanya, na may kasamang disability pay.
Sa halip na malungkot, nakaramdam si Lito ng galak. Ito na ang pagkakataon niyang umuwi. At para maging mas espesyal, nagdesisyon siyang huwag sabihin kay Elvie. Susorpresahin niya sila.
Sa kanyang paglapag sa NAIA, ang kanyang puso ay puno ng pananabik. Sumakay siya ng taxi at ibinigay ang address ng kanilang bagong bahay—isang address sa isang kilalang subdibisyon na ipinadala sa kanya ni Elvie.
Habang papalapit ang taxi, halos hindi na siya makahinga. Ito na. Makikita na niya ang bunga ng kanyang mga paghihirap.
Ngunit pagdating nila sa address, isang bakanteng lote ang kanyang natagpuan. Isang loteng puno ng matataas na damo at basura.
“Sigurado po ba kayo, sir, na ito ang address?” tanong ng taxi driver.
“Oo, ito ang nakasulat,” sabi ni Lito, habang nanginginig na tinitingnan ang papel.
Nagtanong sila sa guard house. “Wala pong pamilyang Reyes na nakatira dito,” sabi ng gwardya, matapos tingnan ang kanyang logbook. “At ang loteng iyan, matagal na pong bakante.”
Isang malamig na takot ang gumapang sa puso ni Lito. Nagkamali lang siguro siya ng address. Tinawagan niya ang telepono ni Elvie. Hindi ito matawagan. Ang numerong kanyang tinatawagan sa loob ng limang taon ay biglang hindi na gumagana.
Nagpasya siyang puntahan ang kanilang lumang bahay sa probinsya. Baka doon, may makapagsabi sa kanya kung saan lumipat ang kanyang pamilya.
Pagdating niya sa kanilang baryo, ang kanyang dating mga kapitbahay ay nagulat nang makita siya.
“Lito! Ikaw na ba ‘yan? Akala namin, hindi ka na babalik!” sabi ni Aling Nena, ang kanilang pinakamalapit na kapitbahay.
“Aling Nena, nasaan po sila Elvie? Alam niyo po ba kung saan sila lumipat? Mali po yata ang address na naibigay sa akin.”
Ang mukha ni Aling Nena ay nabalot ng awa at pag-aalala. “Lito, pumasok ka muna. May kailangan kang malaman.”
At sa loob ng maliit na bahay ni Aling Nena, gumuho ang mundo ni Lito.
“Si Elvie… umalis na siya dito tatlong taon na ang nakalipas,” sabi ni Aling Nena. “Ang sabi niya, pupunta na raw sila sa bago ninyong bahay sa Maynila.”
“Pero wala pong bahay, Aling Nena! Isang bakanteng lote ang nadatnan ko!”
Huminga nang malalim si Aling Nena. “Lito, noong unang taon na umalis ka, nagsimula ngang magpatayo ng bahay si Elvie dito sa lote ninyo. Ngunit isang palapag pa lang, bigla niyang ipinatigil. Ibinenta niya ang hindi pa tapos na bahay at ang lupa. Pagkatapos noon, nagsimula siyang gumastos. Laging may mga bagong gamit, laging may mga party. At… at may iba na siyang kinakasama.”
Ang bawat salita ay parang isang suntok sa sikmura ni Lito. “Sino?”
“Isang lalaking nagngangalang Hector. Ang sabi, dati niya raw itong nobyo.”
Ang mga litratong ipinapadala sa kanya ni Elvie ay nagsimulang mag-flash sa kanyang isipan. Ang magarang bahay. Ang kotse. Ang mga ngiti. Lahat ay kasinungalingan.
“Ang mga litrato po…”
“Kinukunan niya ang mga iyon sa bahay ng isang kaibigan niya sa Maynila,” sabi ni Aling Nena. “At ang mga bata, Lito… isinama niya.”
Wasak. Iyon ang tanging salitang makapaglalarawan kay Lito. Limang taon ng sakripisyo, animnapung milyong piso, lahat ay naglaho na parang bula. Ang kastilyong kanyang itinayo ay gawa lang pala sa buhangin, tinangay ng alon ng kasinungalingan.
Sa loob ng ilang linggo, si Lito ay parang isang bangkay na naglalakad. Ngunit isang araw, habang nakaupo sa labas ng kanyang sira-sirang tahanan, isang bagay ang nagbigay sa kanya ng bagong determinasyon. Hindi na ang bahay. Hindi na ang pera. Kundi ang kanyang mga anak. Kailangan niyang mahanap ang kanyang mga anak.
Gamit ang natitira niyang pera mula sa kanyang disability pay, nagsimula siyang maghanap. Nagpunta siya sa Maynila, dala ang isang lumang litrato ng kanyang pamilya. Nagtanong-tanong siya, ngunit ang Maynila ay isang dagat ng mga hindi kilalang mukha.
Isang araw, halos mawalan na siya ng pag-asa. Napadpad siya sa isang parke, umupo sa isang bench, at doon umiyak nang umiyak.
“Tay?”
Isang maliit na boses ang kanyang narinig.
Itinaas niya ang kanyang ulo. Sa kanyang harapan, nakatayo ang isang batang lalaki, mga sampung taong gulang, payat at may suot na maruming damit. Sa likod nito ay isang batang babae.
“Jun-Jun? Nene?” sabi ni Lito, hindi makapaniwala. Ang kanyang mga anak. Ngunit ang kanilang masayang ngiti sa mga litrato ay napalitan ng kalungkutan at takot.
Niyakap niya sila nang mahigpit. “Anong nangyari sa inyo? Nasaan ang nanay ninyo?”
“Iniwan niya po kami, Tay,” sagot ng kanyang anak na lalaki, habang umiiyak. “Sumama na po siya kay Tito Hector sa Amerika. Sabi niya, pabigat lang daw kami. Isang matandang babae po ang nag-alaga sa amin, pero namatay na po siya. Ngayon po, dito na kami sa kalye nakatira.”
Ang huling hibla ng pagmamahal ni Lito para kay Elvie ay tuluyang naputol at napalitan ng purong galit. Ngunit nang tingnan niya ang kanyang mga anak, alam niyang hindi ito ang panahon para sa galit. Ito ang panahon para muling bumangon.
Dinala ni Lito ang kanyang mga anak pabalik sa probinsya. Mula sa simula, tinayo niyang muli ang kanilang buhay. Gamit ang kanyang kaalaman sa construction at ang tulong ng kanyang mga dating kapitbahay, itinayo niyang muli ang kanilang maliit na bahay. Hindi ito isang mansyon, ngunit ito ay isang tahanang puno ng pagmamahalan.
Isang araw, isang sulat ang dumating para kay Lito. Mula ito sa isang abogado sa Dubai. Ang kumpanyang kanyang pinagtrabahuhan ay nalaman ang kanyang kwento mula sa kanyang mga kaibigang OFW. Bilang pagkilala sa kanyang dedikasyon at bilang tulong, binigyan siya ng kumpanya ng isang malaking halaga—isang “bonus” para sa kanyang serbisyo.
Ang pera ay hindi na ginamit ni Lito para sa isang malaking bahay. Ginamit niya ito para sa pag-aaral ng kanyang mga anak at para magtayo ng isang maliit na hardware store sa kanilang bayan. Dahil sa kanyang kabaitan at pagiging masipag, umunlad ang kanyang negosyo.
Hindi na muli siyang naghangad ng isang kastilyong gawa sa bato. Natutunan niya ang isang masakit ngunit mahalagang aral: na ang tunay na pundasyon ng isang tahanan ay hindi semento at bakal, kundi pagmamahal at katapatan. At ang tahanang iyon, gaano man kasimple, ay isang bagay na hinding-hindi kayang gibain ng anumang kasinungalingan.